Th:รถโดยสารประจำทางด่วนพิเศษ

For รถโดยสารด่วนพิเศษในกรุงเทพมหานคร (BRT สายสาทร–ราชพฤกษ์), see Transport_in_Bangkok_Metropolitan_Region § Bus_Rapid_Transit_(BRT).

รถโดยสารประจำทางด่วนพิเศษ (บีอาร์ที; BRT) คือบริการรถโดยสารคุณภาพสูงที่ให้รถโดยสารวิ่งบนโครงสร้างพื้นฐานเฉพาะทาง

คำอธิบายทั่วไป

รถโดยสารประจำทางด่วนพิเศษเป็นรูปแบบบริการรถโดยสารพิเศษที่มุ่งยกระดับคุณภาพการให้บริการแก่ผู้โดยสาร เกิดจากการเวลาเดินทางที่รวดเร็ว (เช่น ช่องทางรถโดยสารสาธารณะเฉพาะ หรือการให้สัญญาณไฟจราจรเป็นพิเศษ หรือทางแยกต่างระดับเฉพาะ), มีความถี่ให้บริการสูง, ชานชาลามาตรฐานสูง (เช่น ทางขึ้น-ลงเสมอพื้น เก็บค่าโดยสารนอกตัวรถ) และรูปแบบเส้นทางแตกแขนงเป็นเครือข่าย

ทั้งนี้ สถาบันนโยบายการคมนาคมและการพัฒนาสหรัฐฯ (ITDP) ได้กำหนดมาตรฐานเพื่อจัดประเภทบีอาร์ทีโดยพิจารณาจากองค์ประกอบด้านโครงสร้างพื้นฐาน (เช่น ช่องทางรถโดยสาร), การให้บริการ (เช่น ความถี่) และปัจจัยภายนอก เช่น การเชื่อมต่อกับจักรยาน (เช่น ที่จอดจักรยาน) โดยต้องมีโครงสร้างพื้นฐานเฉพาะอย่างน้อย 3 กิโลเมตร ITDP ยังจัดอันดับคุณภาพของระบบบีอาร์ทีออกเป็นสามระดับ ได้แก่ ทอง เงิน และทองแดง

รถโดยสารประจำทางด่วนพิเศษกับ OpenStreetMap

มีหลายวิธีในการแสดงบีอาร์ทีบน OpenStreetMap โดยเฉพาะการทำแผนที่โครงสร้างพื้นฐาน เช่น ช่องทางรถโดยสาร รวมถึงการแท็กบริการซึ่งสามารถใช้เทียบเคียงเพื่อประเมินชั้นคุณภาพบีอาร์ที อย่างไรก็ดี การจัดประเภทบางอย่างไม่อาจตรวจสอบได้ (เช่น จำนวนผู้ใช้) หรือไม่สามารถจำลองบน OSM ได้อย่างสะดวก (เช่น จำนวนประตูต่อคัน) ฉะนั้น OpenStreetMap จึงไม่ใช่แหล่งข้อมูลสำหรับ “จัดชั้น” บีอาร์ทีโดยตรง

โครงสร้างพื้นฐาน

รายการคุณลักษณะทั่วไปของบีอาร์ทีที่สามารถทำแผนที่บน OpenStreetMap ได้ ได้แก่

• Bus lanes — ช่องเดินรถเฉพาะ (โดยมากเป็นเฉพาะรถโดยสาร) เป็นโครงสร้างพื้นฐานที่สำหรับรถประจำทางวิ่งในช่องทางของตนเอง แยกจากจราจรประเภทอื่น
• highway=busway — ทางสัญจรสำหรับรถโดยสาร ตัวอย่างที่พบมากคือช่องทางรถโดยสารที่แยกกายภาพ (เช่น มีขอบยก) แม้จะมีกรณีเป็น ROW เฉพาะของตนเองก็ได้ แท็กนี้ถูกเสนอใช้กับ OSM แรกเริ่มจากบริบทบีอาร์ที แต่ภายหลังขยายให้ครอบคลุม busway ที่ไม่ใช่บีอาร์ทีด้วย
• highway=bus_guideway — เป็นชนิดหนึ่งของ highway ที่ ROW ทำเป็น “รางนำทาง” ไม่ใช่ผิวราบ และอนุญาตเฉพาะยานพาหนะที่รองรับรางดังกล่าวเท่านั้น
• highway=platform — เนื่องจากหลายระบบบีอาร์ทีลงทุนโครงสร้างพื้นฐานเหนือมาตรฐานรถโดยสารทั่วไป มักมีชานชาลาเฉพาะ (บางระบบออกแบบให้ใช้เลนกลางและชานชาลาเกาะกลาง) บางระบบใช้รถพื้นสูงซึ่งขึ้น-ลงได้เฉพาะชานชาลาที่มีระดับสูงเท่า ๆ กัน (สามารถระบุความสูงด้วย height=* เช่นเดียวกับ railway=platform)
• bus_bay=* — ช่องหลบรถโดยสาร ใช้ใน busway เพื่อให้รถที่ไม่จอดในสถานีสามารถผ่านไปได้

เส้นทาง

ปัจจุบันยังไม่มีวิธีแยกความแตกต่างระหว่างเส้นทางรถโดยสารทั่วไปกับบีอาร์ทีโดยตรง เคยมีข้อเสนอให้แท็กบีอาร์ทีบน OSM ด้วย brt=yes แต่ต่อมาเปลี่ยนเป็น backbone=* เพื่อครอบคลุมเส้นทางสำคัญอื่นที่อาจเป็นหรือไม่เป็นบีอาร์ทีก็ได้ มีความเห็นหนึ่งว่าบีอาร์ที “ตรวจสอบไม่ได้” เพราะหลายระบบที่ถูกเรียกว่าบีอาร์ทีให้บริการไม่ต่างจากรถโดยสารปกติ ขณะที่บางระบบที่ไม่ถูกระบุว่าเป็นบีอาร์ทีกลับผ่านเกณฑ์ของมาตรฐานดังกล่าวจำนวนมาก อย่างไรก็ตาม ยังมีแท็กบน OSM ที่ใช้ “ถ่ายทอด” เกณฑ์ของมาตรฐานบีอาร์ทีในมิติด้านบริการได้ ได้แก่

• opening_hours=* — ระบุเวลาเปิดให้บริการของรถ
• interval=* — ระบุช่วงเวลารอรถ (ความถี่การให้บริการ)
• duration=* — ระบุเวลาการเดินทางในหนึ่งเที่ยว (อาจใช้กับสมาชิกของเส้นทางเพื่อประมาณความเร็วเฉลี่ย)