Power networks/Poland
Na niniejszej podstronie znajduje się opis sieci elektroenergetycznej w Polsce na cele zmapowania w OpenStreetMap. Osoby z dodatkowymi informacjami są proszone o uzupełnienie danych.
English summary
This is a subpage on the Polish electricity grid and network for the purposes of OpenStreetMap mapping.
Polish nomenclature recognizes the following voltages:
- highest voltage (NN: najwyższe napięcie): the 400 and 220kV networks, owned and operated by Polskie Sieci Elektroenergetyczne;
- high voltage (WN: wysokie napięcie): the 110kV network, owned and operated primarily by the five electricity distributor companies (Enea, Energa, PGE, Stoen, Tauron);
- medium voltage (SN: średnie napięcie): the distribution network, made up of primarily 15 and 20kV lines, with some legacy 6, 10, or 30kV lines also existing scattered around. Owned and operated primarily by the five distributor companies;
- low voltage (nN: niskie napięcie): the direct distribution network at 0.4kV three-phase, 0.23kV single-phase, delivered from local transformers, owned and operated primarily by the five distributor companies.
There are also five traction voltages present in Poland:
- 3kV DC, the traction voltage of the mainline Polish railway network, operated by PKP Polskie Linie Kolejowe (catenary masts) and PGE Energetyka Kolejowa (ex PKP Energetyka; contact wires, feeders, medium-voltage non-traction power lines, substations, etc.);
- 0.75kV DC, the traction voltage of Warsaw's metro system (third rail), operated by Metro Warszawskie;
- 0.7kV DC, the traction voltage of Grudziądz's tram system, operated by MZK Grudziądz;
- 0.66kV DC, the traction voltage of the Upper Silesia tram system, operated by Tramwaje Śląskie;
- 0.6kV DC, the traction voltage of Poland's remaining tram systems, operated by each city's transport company as applicable.
The sole 750kV line in Poland between the Khmelnytskyi Nuclear Power Plant in Ukraine and the Rzeszów 750/400/110kV station operates at 400kV since May 2023. It operated at its original voltage from 1985 until 1993 and was defunct from 1993 until 2023. Also, a 450kV DC underwater line connects Poland and Sweden.
The five distribution operators are split geographically: Enea serves western Poland except Lower Silesia, Energa serves central-western and northern Poland, PGE supplies central-eastern and eastern Poland except for Warsaw, Stoen supplies Warsaw itself, and Tauron supplies southern Poland except for the Carpathian region.
Sieć przesyłowa
Sieć przesyłowa w Polsce jest obsługiwana przez różne podmioty zależnie od napięcia:
- sieć najwyższych napięć 400 i 220 kV obsługują Polskie Sieci Elektroenergetyczne (operator=Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. operator:wikidata=Q1749435);
- sieć wysokich napięć 110 kV obsługują poszczególni operatorzy systemu dystrybucyjnego: Enea, Energa, PGE, Stoen i Tauron.
Stacje elektroenergetyczne, w których najwyższe napięcie jest jednym z powyższych trzech powinny być otagowane jako substation=transmission i według operatora odpowiedniego dla najwyższego napięcia. W przypadku stacji PSE w tagu ref=* znajduje się trzyliterowy kod stacji, np. KIE, ale w przypadku stacji o najwyższym napięciu 110 kV kod stacji składa się z trzech liter i jednej cyfry, np. BIA3. Cyfra ta rejonizuje stację, co pozwala na użycie tego samego trzyliterowego kodu kilka razy w kraju.
Linie najwyższych napięć powinny być nazywane wg schematu LNN 400/220kV a–b dla linii jednotorowych, LNN 2x400/220kV a–b dla linii dwutorowych o wspólnej relacji obydwóch torów, LNN 400/220kV a–b, c–d dla linii dwutorowych o różnych relacjach torów. W tym ostatnim przypadku warto, żeby kolejność relacji odpowiadała numeracji pierwszego i drugiego toru.
PSE stosuje numerację linii. Numery te powinny znaleźć się w ref=*.
Linie wysokich napięć powinny być nazywane podobnie jak najwyższych, czyli LWN 110kV a–b, LWN 2x110kV a–b, LWN 110kV a–b, c–d. W przypadku odcinków skablowanych zamienia się LWN na KWN. W niektórych rejonach istnieje numeracja linii, natomiast w innych oznaczenia sprowadzają się do połączenia trzyznakowych kodów stacji w ciąg typu ABC-DEF. Wszystkie te oznaczenia powinny znaleźć się w ref=*, przy czym dolnośląskie numery typu S-123 bez łącznika (pełny numer można podać w nazwie pomiędzy napięciem a relacją).
Słupy na liniach NN i WN są zasadniczo numerowane od 1 wzwyż (kierunek linii i relacja w nazwie powinny to odzwierciedlać). W przypadku dosztukowania nowych słupów po drodze najczęściej stosuje się litery sufiksowe a, b, c, itd., a w przypadku odnóg – numer słupa, od którego odchodzi odnoga, z liczbami kolejnymi po ukośniku, np. 14/1, 14/2, 14/3, itd., w przypadku odnogi od słupa 14. Jako kierunek linii przyjmuje się z reguły kierunek narastający numeracji słupów, np. na linii 110kV Ostrołęka–Ostrów Mazowiecka pierwszy słup w Ostrołęce to 3, a ostatni w Ostrowi – 147.
| Oznaczenie | Trasa | Relacja OSM | Uwagi |
|---|
| Oznaczenie | Trasa | Relacja OSM | Uwagi |
|---|
| Oznaczenie | Trasa | Relacja OSM | Uwagi |
|---|
Sieć dystrybucyjna
Sieć dystrybucyjna w Polsce jest obsługiwana zasadniczo przez pięciu operatorów sieci dystrybucyjnej:
Dominujące w Polsce napięcia średnie to 15 i 20 kV, przy czym to drugie znajduje się głównie na zachodzie i południu Polski. W niektórych rejonach można się spotkać z pojedynczymi sieciami 6 kV (Górny Śląsk i Pogórze Śląskie), 10 kV (Dolny Śląsk) oraz 30 kV (m.in. zaszłość z czasów, kiedy to było napięcie przesyłowe). Sieć niskiego napięcia to 400 V trójfazowe i 230 V jednofazowe i jest to napięcie biegnące ze stacji transfomatorowych SN/nN do domów i naszych gniazdek. Cała polska sieć elektroenergetyczna pracuje w częstotliwości 50 Hz (frequency=50).
Ciągi średniego napięcia biegną od stacji WN/SN oraz od rozdzielni SN do poszczególnych stacji transformatorowych. Jeśli jest znana relacja danego ciągu (co nie zawsze może być oczywiste, szczególnie w przypadku kabli podziemnych), warto ją wpisać, np. w formacie LSN 6/10/15/20/30kV a–b (KSN dla kabli), przy czym jako a powinna być stacja WN/SN lub rozdzielnia SN, a b jest z reguły kierunkiem linii (zgodnie z praktyką samych operatorów). Podobnie jak przy liniach NN/WN odcinki wielociągowe powinny być jako osobne nazwy rozdzielone przecinkiem. Gdzie jest to znane i możliwe, można w ref=* wpisać oznaczenie danego ciągu: u części operatorów jest to numer pochodzący z oznaczenia stacji WN/SN i numeru pola SN w tejże, u innych istnieją oznaczenia ciągów niezależne od tego (np. na Dolnym Śląsku: tamtejsze numery typu L-756 do tagu wpisywać jako ref=756.).
Słupy w ciągach SN są z reguły numerowane po kolei od 1 wzwyż, z jednym zauważalnym wyjątkiem: Tauron Dystrybucja na całym swoim terenie stosuje sieciową numerację obiektów sieciowych. Tutaj numeracja jest zależna od oddziału i rejonu (więcej o tym poniżej). Na słupach SN można spotkać rozłączniki (switch=disconnector lub switch=mechanical), które są z reguły w stanie zamkniętym (mają na celu awaryjnie wyłączać odcinki sieci) albo – rzadziej – otwartym (są na styku dwóch różnych ciągów). Tam, gdzie możliwe, zaleca się numer rozłącznika podać w ref:switch=*.
Stacje transformatorowe SN/nN powinny być otagowane jako substation=minor_distribution, natomiast rozdzielnie sieciowe SN jako substation=distribution. Stacje transformatorowe zasadniczo występują w czterech postaciach: słupowe, kontenerowe, wieżowe i wnętrzowe. Te ostatnie najtrudniej zidentyfikować, ponieważ mogą znajdować się w głębi jakiegoś budynku i nie być z zewnątrz oczywiste. Stacji wieżowych się już obecnie nie buduje i jest to zaszłość historyczna. Stacje kontenerowe z reguły występują w dwóch formach: obszerne, żelbetonowe konstrukcje, do których można wejść, oraz mniejsze kontenery prefabrykowane, często obsługiwane z zewnątrz. Stacje słupowe dominują w rejonach o niskiej gęstości zabudowania, gdzie dominują linie napowietrzne.
Stacje transformatorowe zasadniczo mają zarówno numer sieciowy, jak i nazwę, aczkolwiek nie wszędzie jest to pewne, ewentualnie nie wszędzie obydwa identyfikatory znajdują się w terenie. Numer sieciowy przyjmuje różną formę zależnie od operatora:
- Enea: formaty uzależnione rejonowo;
- Energa: obecnie litera T i sześć cyfr, gdzie pierwsza wskazuje na oddział: T3 o. Gdańsk, T4 o. Kalisz, T5 o. Koszalin, T6 o. Olsztyn, T7 o. Płock, T9 o. Toruń;
- PGE Dystrybucja: formaty uzależnione rejonowo, ale częsty jest format dwóch cyfr, łącznika i czterech cyfr, np. 01-0345, gdzie cyfry przed łącznikiem oznaczają rejon energetyczny. W niektórych rejonach energetycznych nie występują systemowo numery stacji;
- Stoen: numer cztero- lub pięciocyfrowy bez uzależnień geograficznych;
- Tauron: od ok. 2017 r. podstawowo oznaczenie do ośmiu znaków, gdzie pierwsze dwie litery zawsze oznaczają oddział: BB o. Bielsko-Biała, BD o. Będzin, CZ o. Częstochowa, GL o. Gliwice, JG o. Jelenia Góra, KR o. Kraków, LG o. Legnica, OP o. Opole, TR o. Tarnów, WB o. Wałbrzych, WR o. Wrocław, natomiast trzecia litera oznacza rejon.
Sieci nN charakteryzują się wysoką ilością odgałęzień. Zasadniczo słupy na tych numeruje się na parę sposobów: albo dla każdego obwodu osobno od 1, albo dla całej sieci z danej stacji w jednym ciągu, gdzie po zakończeniu jednego obwodu od następnej liczby zaczyna się numerację w następnym obwodzie. Różne są też podejścia do odgałęzień: w niektórych miejscach numeruje się w jednym ciągu wraz ze "skakaniem" numeracji z powrotem do głównego ciągu, w innych zaś z ukośnikami jak w przypadku słupów NN/WN powyżej. Całkiem normalny jest też całkowity brak numeracji słupów nN w terenie (tylko w dokumentacji). W przypadku Tauronu należy ponownie wspomnieć o numeracji sieciowej, która istnieje w dokumentacji i nadpisuje dawną numerację od 1 wzwyż, ale zasadniczo Tauron słupów nN nie oznacza numerami sieciowymi w terenie – chyba że dany słup niesie również linię SN.
Sieci trakcyjne
W Polsce można się spotkać z pięcioma różnymi napięciami trakcyjnymi:
- na sieci kolejowej funkcjonuje napięcie 3 kV prądu stałego. Dostawcą prądu na potrzeby trakcyjne i nietrakcyjne jest PGE Energetyka Kolejowa (d. PKP Energetyka; operator=PGE Energetyka Kolejowa operator:wikidata=Q7119525), w której gestii leżą: ciągi SN/WN od stacji WN/SN do podstacji trakcyjnych, same podstacje trakcyjne, zasilacze kablowe do sieci trakcyjnej, sieć trakcyjna (ale nie słupy! te są w gestii PKP PLK) oraz linie potrzeb nietrakcyjnych (LPN – średniego napięcia). Dla starszych rozwiązań typowe zasilanie podstacji trakcyjnych jest z średniego napięcia (15/20/30 → 3 kV), ale w ostatnich latach buduje się podstacje wysokiego napięcia (110 → 3 kV);
- w metrze warszawskim funkcjonuje napięcie 750 V prądu stałego poprzez trzecią szynę;
- tramwaje w Grudziądzu mają napięcie nominalne w sieci 700 V prądu stałego;
- tramwaje w konurbacji górnośląskiej jeżdżą na 660 V prądu stałego;
- wszystkie inne sieci tramwajowe w Polsce stosują napięcie 600 V prądu stałego. W przypadku sieci tramwajowych dominują podstacje trakcyjne działające na SN, tj. 15/20 → 0,6/0,66/0,7 kV.
Zasadniczo na sieci kolejowej nie istnieje numeracja sieciowa stacji transformatorowych i podstacji trakcyjnych. Te drugie są nazywane wprost od miejsca, w którym się znajdują, np. PT Koluszki (a po ostatnich zmianach w oznaczeniach przez PGE EK można na nich spotkać zapis "15/3,3 kV": niemniej jednak taguje się je jako voltage=15000;3000), a te pierwsze przybierają oznaczenia albo od lokalizacji wzdłuż linii (kilometraż) albo od kolejności wzdłuż linii. Słupy trakcyjne są numerowane na podstawie kilometra linii kolejowej, przy której się znajdują, w schemacie kilometr, łącznik i numer kolejny, np. 17-6 oznacza szósty słup po 17. kilometrze linii. W przypadku prowadzenia linii potrzeb nietrakcyjnych po słupach trakcyjnych, te nie otrzymują drugiego numeru, ale w przypadku prowadzenia po słupach osobnych, sposób ich numeracji zależy od rejonu: może być osobną numeracją bazującą na kilometrze i zapisywaną z ukośnikiem (np. 25/7), może pochodzić od najbliższego słupa trakcyjnego z dopisaną literą E (np. 45-8AE w Suchej Beskidzkiej), albo może być numeracją od 1 wzwyż na danej linii wzgl. danym odcinku między PT.
Nazewnictwo i numeracja urządzeń sieciowych (podstacji, słupów, punktów zasilających, odłączników) na sieciach tramwajowych zależy od danego miasta. Obecność numeracji w terenie nie jest gwarantowana i zależy od operatora.