Fa:Verifiability

تأییدپذیری مفهوم مهمی در اوپن‌استریت‌مپ است. داده‌های OSM، تا جایی که منطقاً ممکن است، باید قابل‌تأیید باشند. این رهنمودی از روش خوب است که همهٔ فعالیت‌های نقشه‌کشی را در بر می‌گیرد. به‌پیروی از عقل سلیم، این موضوع به سیاستی تبدیل شده که در همهٔ انتخاب‌هایمان دربارهٔ استفاده از برچسب‌ها و نیز پذیرش برچسب‌ها به این اصل پایبند باشیم.

تأییدپذیری چیست؟

اساساً «تأییدپذیری» بدین معناست که هر کاری که می‌کنید را بتوان اثبات یا رد کرد. با نگاه خوشبینانه، حالت دوم (ردکردن) یعنی چیزی روی زمین بوده که نیاز به نقشه‌کشی داشته. مفهوم تأییدپذیری را تنها برای داده‌ها به‌کار نمی‌بریم، بلکه شیوهٔ ثبت آن‌ها (برچسب‌ها و مقدارهایی که برای توصیف خصوصیات اشیای نقشه به‌کار می‌بریم) را نیز شامل می‌شود. در یک سناریوی فرضی، ترکیبی از برچسب/مقدار قابل‌تأیید است اگر و تنها اگر کاربران مستقل با دیدن یک ویژگی همیشه برداشت یکسانی از آن داشته باشند. برای اینکه برچسب‌گذاری یک کاربر قابل‌تأیید باشد بهتر است در انتخاب برچسب به یک شاخص عینی (نه ذهنی) متکی باشد.

مثال

ساختمان‌ها اندازه‌های گوناگونی دارند. دو نفر به یک ساختمان می‌نگرند تا ارتفاع آن را مشخص کنند. یکی به height=بلند می‌رسد و دیگری به height=متوسط.

اگر توضیح بیشتری برای این دو مقدار وجود نداشته باشد، نفر سوم از تأییدکردن مقدار درست باز می‌ماند، بنابراین مقدارهای «بلند» و «متوسط» برای height=* غیرقابل‌تأیید هستند.

فرد دیگری آزمایش می‌کند و متوجه می‌شود که ارتفاع ساختمان حدود ۱۷ متر است. این یک مشاهدهٔ واقعی است و می‌توان آن را کاملاً رد یا اثبات کرد. پس ثبت ارتفاع ساختمان‌ها در قالب عدد به‌وضوح بر مقدارهای مبهمی همچون «بلند»/«متوسط» برتری دارد.

افزایش تأییدپذیری با مستندکردن مقادیر

یکی از راه‌هایی که همیشه به تأییدپذیری برچسب‌ها کمک می‌کند، مستندکردن آن‌ها در ویکی با ارائه توضیحات واضح است. یعنی هر کدام از مقدارها تعریف شوند، دقیقاً بگویید که نقشه‌کش باید آن مقدار را چگونه انتخاب کند یا اندازه بگیرد و حالت‌های مرزی و دشوار را پوشش دهید.

برای مثال، آبراه‌ها را در نظر بگیرید. شاید یک نفر آبراه‌های پهن و باریک را متفاوت بداند، بنابراین آن‌ها را آبراه‌های «بزرگ» و «کوچک» می‌نامد. از بخت بد، همیشه دو نفر بر سر معیار «بزرگی» یا «کوچکی» آبراه به‌توافق نمی‌رسند و به‌کاربردن صفت‌های نسبی کار را خراب‌تر هم می‌کند. فرد دیگری پیشنهاد می‌کند که به‌جای آبراهِ «بزرگ» و «کوچک» از «رود» و «جوی» استفاده کنیم. در اینجا با جایگزین‌کردن صفت‌های نسبی و کلی با نام‌هایی که برای مردم آشناست، تعریف را دقیق‌تر کرده‌ایم. اما باز شاید افراد تصورات ذهنی مبهمی از تفاوت «رود» و «جوی» داشته باشند و رفع این ابهام سختی خودش را دارد. یک راه برای چیره‌شدن بر این دشواری، گذاشتن تعریف‌های آزمودنی است. تا زمانی که این تعریف کاملاً ذهنی نباشد، لازم نیست کاملاً عینی و واقعی باشد. آزمونی که برای تمایز رود از جوی گذاشته‌ایم این است: «یک آدم چابک می‌تواند از روی جوی بپرد». این تعریف هنوز کمی ذهنی است اما تنوع برداشت‌ها را کم می‌کند. برای سایر ویژگی‌های آبی نیز آزمون‌هایی بر اساس واقعیت‌های قابل‌مشاهده وجود دارد، مثلاً تفاوت سرریز و سد این است که سرریز طوری طراحی می‌شود تا آب از روی آن جاری شود.

مشخصه‌های آماری

همان‌طور که در بالا گفتیم، مشخصه‌های عددی مانند height=* و width=* بیشتر اوقات قابل‌تأیید هستند، اما در صورتی که بتوانیم اندازه‌شان بگیریم. در مقابل، مشخصه‌های آماری اغلب مشکل تأییدپذیری دارند. مثلاً فراوانی استفاده از جاده (بر حسب خودرو/ساعت)، کمیتی نیست که در عمل قابل‌اندازه‌گیری باشد، زیرا مشخص‌کردن آن به مشاهدات طولانی نیاز دارد که بالطبع برای نقشه‌کش‌ها شدنی نیست. برای تأییدپذیری چیزی در OSM، تأییدپذیربودن آن با تئوری کافی نیست؛ باید بتوانیم در نقشه‌کشی‌های هرروزه در عمل آن را تأیید کنیم.

دیدگاه‌های ذهنی

لطفاً برچسب‌ها را برای دیدگاه‌های ذهنی یا فرضی، نظرات یا ارزیابی اشیا یا کارهای تجاری به‌کار نبرید (مثلاً «خدمات این هتل ضعیف است» یا «غذاهای این رستوران خوب است»)، زیرا تأییدپذیر نیستند و شاید سایر مشاهده‌گران تجربهٔ متفاوتی داشته باشند. همچنین حق ندارید چنین داده‌هایی را از برنامه‌های رتبه‌بندی که دیدگاه‌ها را جمع‌آوری می‌کنند کپی کنید. استثنای این بحث، دسته‌بندی یا تعداد ستاره‌های هتل‌ها و رستوران‌هاست که بر اساس معیار عینی یا بر اساس همکاری‌های انجمنی توسط انجمن‌های شناخته‌شدهٔ گردشگری به آن‌ها اعطا می‌شود.

برچسب‌های مشکل‌دار

در OSM شماری از برچسب‌ها وجود دارد که از نظر تأییدپذیربودن مشکل دارند. بعضی‌هایشان برچسب‌های دیرپایی هستند که با وجود ایرادها به‌شکل گسترده پذیرفته شده‌اند و استفاده می‌شوند. چند مورد را با هم بررسی کنیم:

ما برای معابر (highways) برچسب‌هایی داریم و در نهایت این نقشه‌کش است که تصمیم می‌گیرد به هر راه چه درجه‌ای (برچسبی) بدهد. شاید تفاوت highway=trunk و highway=primary برای بعضی از نقشه‌کش‌ها روشن نباشد، اما با مستندنگاری در ویکی بسیار تأییدپذیر شده‌اند، حتی تا این حد که نقشه‌کش‌های کشورهای مختلف چگونه بر اساس علائم جاده‌ای کشور خودشان برچسب‌گذاری را انجام بدهند. در همین راستا تلاش شده تا برچسب‌های highway=unclassified و highway=residential (و دیگر معابر سطح پایین) از هم متمایز شوند، اما در واقعیت، اغلب اوقات نقشه‌کش‌ها برای تفکیک این‌ها از هم به‌تقلا می‌افتند. جدای از تلاش جمعی صورت‌گرفته برای مستندکردن کاربرد این برچسب‌ها و مثال‌هایی که آمده، این برچسب‌ها (یا وجه تمایز آن‌ها از هم) واقعاً تاحدی تأییدناپذیر هستند.

در عین حال، برچسب‌های دیگری به‌تازگی ابداع شده که به‌دلیل تأییدپذیری ضعیفشان بحث‌های زیادی را دامن زده‌اند. مثالی معروف از این مورد برچسب smoothness=* است (برای مروری سرگرم‌کننده بر آن بحث، وبلاگ Harry Wood را ببینید).

نمونه‌های دیگر مانند trail_visibility=* و sac_scale=* (بحث در Talk:Proposed_features/Hiking).

یک خروجی مثبت از این مباحثات افزایش دقت‌ورزی در مستندسازی مقدارهای برچسب و چگونگی کاربرد آن‌ها توسط نقشه‌کشان بوده است، اما به هر روی، آن ایده‌های برچسب‌گذاری که به انتخاب‌های ذهنی وابسته‌اند، با مشکلات زیادی در تأییدپذیری، به‌قوت خود باقی می‌مانند.

اگر در این ویکی به برچسب مستندی برخورد کردید و معتقد بودید تأییدپذیر نیست، آن صفحه را با استفاده از الگوی تأییدپذیری علامت‌گذاری کنید. یعنی کد {{Verifiability}} را به صفحهٔ آن بیفزایید و نیز در همان صفحه روی زبانهٔ بحث یا Talk کلیک کنید و بحثی را بیاغازید و استدلال خودتان را دربارهٔ تأییدناپذیری آن برچسب بنویسید.